การจัดการชุมชนริมน้ำ ด้วยการโครงการบ้านมั่นคง คือแนวทางพัฒนาเมืองในระยะยาว

การจัดการชุมชนริมน้ำ ด้วยการโครงการบ้านมั่นคงและบ้านประชารัฐ คือแนวทางพัฒนาเมือง พัฒนาชุมชน และพัฒนาประชาธิปไตยฐานรากในระยะยาว

- แท้ที่จริงแล้ว ปัญหาการระบายน้ำ รวมถึงขยะในคูคลองต่างๆ ส่วนใหญ่เลยเกิดมาจากชุมชนหรือบ้านเรือนที่อาศัย (อย่างผิดกฎหมาย) ตามริมคูคลอง

(ถ้าเป็นคนอาศัยตามชุมชนริมน้ำในพื้นที่อนุรักษ์ที่ดีๆ เขาจะถูกสอนมาตั้งแต่เด็กว่าอย่าทิ้งขยะลงน้ำ เพราะน้ำใช้กิน ใช้อาบน้ำ ใช้เป็นเส้นทางการเดินทาง)

- พอทำการเคลียร์ชุมชนริมคลองที่ผิดกฎหมายออกไป ด้วยการจัดโครงการบ้านมั่นคง โดย พอช. ซึ่งให้ชาวบ้านมาทยอยเก็บเงิน และ รวมเงินกันที่กองกลางเพื่อนำมาใช้ปรับปรุงบ้านของตน หรือ บ้านประชารัฐ ที่เปิดที่อยู่อาศัยราคาถูกที่ให้ชาวบ้านได้มีโอกาสมีบ้านของตนเอง

- สภาพก็แบบที่เราเห็นกันตามข่าวครับ คือ ภูมิทัศน์ริมคลองดีขึ้น การทิ้งขยะน้อยลง เพราะคนถูกกันให้ออกห่างจากการรุกล้ำพื้นที่ริมคลอง อีกทั้งยังจัดระเบียบชุมชนให้มีวินัย มีการรักษาความสะอาด

- โครงการบ้านมั่นคงของ พอช.

http://www.codi.or.th/index.php/2015-08-02-16-41-07/7970-2013-06-16-12-51-36?fbclid=IwAR0ksh2gjdpZZ59eh3-UzGhVbLvdv3wzUOckVXgoZneF7X7TAxzwCa4pflM

- โครงการบ้านประชารัฐ
https://www.gsb.or.th/products/loan/person-(1)/homeforpeople01.aspx?fbclid=IwAR2C2xw4ksArR02hb1yWdo1dp4rXX8_GdazcjlzRBfuSbDykeUkfURR1Mes

ประโยชน์ต่อคูคลอง
- เมื่อทำได้แบบนี้ปัญหาขยะก็น้อยลง บ้านเรือนรุกล้ำพื้นที่ซึ่งกีดขวางทางน้ำก็หมดไป การระบายน้ำก็ทำได้ง่ายขึ้น ปัญหาน้ำท่วมในช่วงหน้าฝนก็จะบรรเทาไปได้ส่วนหนึ่ง 

- ปัญหาขยะเน่าเหม็นในคูคลองก็หายไป ที่เหลือคือการบำบัดน้ำเสียโดยใช้เทคโนโลยีและการจัดการเข้ามาช่วย ในโครงการฟื้นฟูระยะต่อๆ ไป

ประโยชน์ต่อชาวบ้าน
- สำหรับชาวบ้านที่เคยเป็นผู้บุกรุก เคยไม่มีโฉนดที่ดินของตัวเอง เคยต้องอยู่แบบหลบๆ ซ่อนๆ ก็ได้อยู่อาศัยอย่างถูกต้อง มีศักดิ์ศรีของการเป็นเจ้าของบ้านตามกฎหมาย

- ที่อยู่อาศัยที่เคยเป็นชุมชนแอดอัดก็ได้รับการแก้ไขให้เป็นระเบียบ มีความสะอาด คนก็เริ่มรู้จักการจัดการตนเอง มีการจัดเวรทำความสะอาด เริ่มหวงแหนบ้านเรือน และชุมชน เพราะเป็นบ้านของตน ชุมชนของตนเอง

(ไม่ได้เป็นผู้เข้ามาอาศัยอย่างผิดกฎหมาย)

- สุขภาวะที่ดีก็ตามมา ทั้งผู้เฒ่าผู้แก่ ผู้ใหญ่ เด็กเล็ก ก็ได้อาศัยในชุมชนที่มีภูมิทัศน์ที่ดี ซึ่งก็ทำให้จิตใจสดใสเบิกบาน ไม่ต้องกังวลกับปัญหาสิ่งแวดล้อมและยาเสพติดในชุมชนเช่นเดิม

ประโยชน์ต่อการเรียนรู้ประชาธิปไตย
- ในขณะเดียวกัน ชาวบ้านก็ได้รู้จักวางแผน รู้จักอดออมเงินเพื่อมาผ่อนบ้าน และรู้จักบริหารจัดการชุมชนร่วมกัน ซึ่งเป็นการพัฒนาประชาธิปไตยที่ถูกต้อง คือให้ประชาชนเรียนรู้จัดการตนเอง โดยรัฐหรือหน่วยงานของรัฐเป็นพี่เลี้ยงคอยช่วยดำเนินโครงการ

(ไม่ใช่ล้างสมองชุมชนให้เคลื่อนไหวตามแกนนำปลุกระดม ที่อาศัยวาทกรรมการเมือง และอ้างประชาธิปไตยเพื่อสร้างภาพให้ตัวเองเป็นคนดีไปวันๆ)

- เช่น ชุมชนริมคลองลาดพร้าวก็ตกลงกันว่า จะผ่อนจ่ายเดือนละ 1,200 บาท ตกวันละ 40 บาท เพื่อให้บ้านหลังนั้นเป็นของอย่างแท้จริง

- ไม่ใช่เป็นบ้านที่รัฐเอามาประเคนให้ เพราะถ้าเป็นแบบนั้น ชาวบ้านก็จะไม่รู้จักจัดการชุมชนของตนเอง และไม่รักหวงแหนบ้านและชุมชน เนื่องจากมองว่าเป็นของรัฐ และตัวเองได้มาฟรีๆ

ปัญหาของพวกหากินกับ "ชาวบ้าน"
- ในขณะที่เมื่อมองย้อนกลับไปปีที่แล้ว เรายังพบว่ายังมีแกนนำปลุกระดมบางกลุ่ม ที่อาศัยช่องทางสร้างชื่อและหากิน ด้วยปลุกระดมชาวบ้านให้ออกมาประท้วงคัดค้านโครงการเหล่านี้อยู่เสมอๆ เช่น

กรณี ศรีสุวรรณ จรรยา นำชุมชนริมคลองลาดพร้าวบางส่วน ไปคัดค้านโครงการบ้านมั่นคง โดยอ้างว่าเป็นการละเมิดสิทธิชุมชน

- หรือข่าวที่มีชาวบ้านกลุ่มส่วนใหญ่ที่ให้ความร่วมมือกับโครงการ เดินทางมาสนับสนุนโครงการหน้าทำเนียบเนื่องจาก ติดปัญหาว่ามีชาวบ้านกลุ่มที่โดนปั่นหัวให้คัดค้านโครงการ และไม่ยอมย้ายออก ทำให้การก่อสร้างดำเนินการไม่ได้

(แต่สุดท้ายเขาก็จัดการไล่รื้อได้หมด และทำใหม่ได้อย่างสวยงามตามที่เห็นนะครับ)

*** สุดท้ายนี้ก็ต้องขอบคุณทาง พอช. หรือ สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน ที่ดำเนินการเรื่องเหล่านี้มาอย่างยาวนานในหลายรัฐบาล รวมถึงรัฐบาลปัจจุบันที่กล้าทำสิ่งที่ถูกต้องโดยไม่สนหน้าอินทร์หน้าพรหม

*** เพราะที่ผ่านมาปัญหาสำคัญที่โครงการเหล่านี้เจอ ก็คือ การปลุกระดมมวลชนของพวกหากินและอ้าง "ชาวบ้าน" โดยไม่สนใจความถูกต้อง และคุณภาพชีวิตของประชาชนในระยะยาว

ป.ล. การหากินกับคำว่า "ชาวบ้าน" มันฟังดูดี และมักจะถูกพวกนักสร้างภาพใช้เป็นเครื่องมือหากิน เพื่อสร้างชื่อให้ตนเองเป็นผู้ปกป้องชาวบ้านและคนยากจน

ซึ่งถ้าไม่ใช่อำนาจทางกฎหมายอย่างเด็ดขาดบ้าง โครงการก็จะไม่สามารถดำเนินการต่อได้ และ พวกนักหากินกับชาวบ้านก็จะได้ใจและทำแบบนี้เรื่อยๆ ต่อไป

กิตติธัช ชัยประสิทธิ์