จังหวะก้าวใหม่ของไทย ในกระแสพลิกผันของโลก

การปรับสร้างพัฒนาการประเทศไทยทิศทางใหม่ เพื่อตามให้ทันโลกด้วยนโยบายประเทศไทย 4.0 กับการยกระดับพื้นที่จังหวัดชลบุรี ระยอง ฉะเชิงเทรา ขึ้นเป็นเขตพัฒนาพื้นที่พิเศษภาคตะวันออก Eastern Economic Corridor (EEC) เป็นการทำงานแบบรื้อสร้างการพัฒนาไทยสู่ทิศทางใหม่ที่สำคัญ

การที่ประเทศไทยอยู่ในกระแสความเปลี่ยนแปลงของโลก 3 มิติสำคัญ ที่ขับเร่งให้สังคมโลก ต้องตื่นตัวกระตือรือร้น สร้างสรรค์ เร่งพัฒนา สร้างความก้าวหน้าใหม่อย่างไม่รู้เหน็ดเหนื่อย เป็นมูลเหตุสำคัญที่ต้องปรับสร้างตัวตนและทิศทางการพัฒนาประเทศครั้งใหญ่ ด้วยเหตุว่า 3 มิติสัมพันธ์ของการเปลี่ยนแปลงที่จะกล่าวถึงต่อไปนี้ เป็นปัจจัยกดดันให้ทุกสังคมไม่อาจหยุดนิ่ง เมินเฉยต่อโลกแวดล้อมยุคใหม่ได้อีกต่อไป

เริ่มจากภูมิรัฐศาสตร์ ที่ลอกคราบออกจากอำนาจเหนือโลกของยุคหลายทศวรรษก่อน ที่วอชิงตันมีฤทธิ์เดชล้นฟ้า ชี้เป็นชี้ตายกับทุกมุมโลกอย่างไม่เกรงใจใคร ภูมิรัฐศาสตร์ยุคใหม่วันนี้มีจีนและรัสเซียผงาดขึ้นเป็นดุลอำนาจ ขณะเดียวกันก็เกิดกระแสการสร้างความร่วมมือขึ้นของกลุ่มใหม่ ๆ ในหลายประเทศหลายภูมิภาค ซึ่งล้วนมีเป้าหมายที่ต่อการสร้างดุลและคานอำนาจเพื่อความมั่นคงของแต่ละกลุ่มแต่ละภูมิภาคอย่างมีนัยสำคัญ อาธิเขตเศรษฐกิจยูเรเซีย Eurasian Economic Union (EAEU) หนึ่ง องค์กรความร่วมมือเซี่ยงไฮ้ อีกหนึ่ง Shanghai Cooperation Organisation (SCO) ฯลฯ

องค์กรที่ก่อความสัมพันธ์ขึ้นในยุคใหม่นี้ มีบทบาทความเคลื่อนไหวของภูมิรัฐศาสตร์โลกที่น่าจับตา เพราะเป็นการปรับเปลี่ยนสัมพันธภาพเชิงอำนาจ ที่จะมีผลต่อการปรับจุดยืนของไทยต่อมิตรประเทศ จากแบบที่เคยเป็นมาสู่ทิศทางใหม่ ซึ่งต้องการยุทธศาสตร์และเป้าหมายที่ชาญฉลาดอย่างยิ่ง เพื่อขับเคลื่อนประเทศไปอย่างไม่ผิดทิศผิดทาง

ในด้านมิติภูมิเศรษฐกิจโลก ความเคลื่อนไหวโดยรวมวันนี้ได้ผ่อนคลาย เคลื่อนออกจากพลังเศรษฐกิจแองโกแซกซอน ที่เคยชินกับการใช้อำนาจกดดัน เบียดขับ คุกคามอย่างไร้เหตุผล ที่เคยเป็นมาในอดีต เข้าสู่กระแสเศรษฐกิจพันธมิตร ที่มีคลื่นดิจิทัลเป็นกลไกฝ่าความดิบเถื่อนแบบเดิม ๆ กฎบัตรความสัมพันธ์ทางการค้าและองค์กรโลกบาลแบบเก่าจึงค่อย ๆ หมดบทบาท ล้มหายตายจากไป ขณะเดียวกันการสร้างเส้นทางการค้าใหม่ของจีน หรือเส้นทางสายใหมศตวรรษที่ 21 ก็เปล่งประกายเชื่อมโลกเข้าหากัน มีจุดหมายปลายทางเพื่อการค้า-การสร้างเศรษฐกิจ ที่ส่องทางสู่ความมั่งคั่งยั่งยืนแบบใหม่ รวมทั้งมีนัยต่อการปรับเปลี่ยนดุลอำนาจทางเศรษฐกิจ ที่เคลื่อนย้ายจากตะวันตก มาเจิดจ้าที่โลกฝั่งตะวันออกไปในตัวด้วย

ความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นของภูมิรัฐศาสตร์และภูมิเศรษฐกิจดังกล่าว เมื่อพิจารณาดูตำแหน่งที่ตั้งทางภูมิศาสตร์ของไทยให้ดี ก็จะพบความได้เปรียบอยู่อย่างล้นเหลือ เพราะจุดตั้งนั้นหากมีการจัดการ การปรับตัวสร้างความก้าวหน้าให้เกิดขึ้นภายในได้ ที่ตั้งทางภูมิศาสตร์ก็จะเป็นตำแหน่งที่มีความหมายช่วยปรับสร้างเศรษฐกิจและความเจริญก้าวหน้ายุคใหม่ได้ไม่ยาก จุดเชื่อมต่อเหนือ-ใต้ ถ้าเชื่อมกับหนึ่งแถบหนึ่งเส้นทางของจีนได้ก็เชื่อมโลกได้ทั้งใบ ขณะที่ระเบียงเศรษฐกิจตะวันออก-ตะวันตก ถ้าสานสัมพันธ์กับญี่ปุ่นได้ ก็เข้าถึงตลาดระดับบนทั้งในตะวันออกกลาง ยุโรปใต้ และกลุ่มอัฟริกาใหม่ได้อย่างมีอนาคต ไม่นับทางผ่านอย่างอินเดียที่เป็นตลาดขนาดใหญ่ตลาดหนึ่งของโลกที่กำลังสร้างตัวเองขึ้นมาอย่างน่าจับตาในโลกยุคใหม่

อีกมิติหนึ่ง ที่แทรกซึมเข้าเปลี่ยนสังคมไทยไปอย่างไม่รู้ตัว และเปลี่ยนโลกไปอย่างพลิกฟ้าพลิกดินคือ ความก้าวหน้าของนวัตกรรมและเทคโนโลยี ที่ปัจจุบันได้ขับเคลื่อนโลกศตวรรษใหม่เข้าสู่ “โลกดิจิทัล” ที่ศักยภาพล้นเหลือและประสิทธิภาพสูงล้ำ โลกที่มีฐานข้อมูลไม่จำกัดปริมาณและความซับซ้อนที่เรียกว่าบิ๊กดาต้า เมื่อผสานเข้ากับความก้าวล้ำของหุ่นยนต์ จักรกล ภาพถ่ายสามมิติ และการสื่อสารยุคไอที ฯลฯ เข้าด้วยกันแล้ว โลกก็แบนราบเชื่อมถึงกันได้ลัดนิ้วมือ ไร้พรมแดน ไร้กาลเวลา ทำงานได้แบบไม่มีวันหยุดพัก นี่คืออัลกอริทึ่มทรงพลังที่เปลี่ยนโลก ปรับแบบแผนการดำรงชีวิต เปลี่ยนสิ่งแวดล้อมและคุณภาพชีวิต ตั้งแต่ความเป็นอยู่พื้นๆ การบริโภค ไปจนถึงความคิดและความรู้ เป็นมิติความเปลี่ยนแปลงแห่งศตวรรษที่ไม่มีใครหยุดยั้งได้

กระแสความเปลี่ยนแปลง 3 มิติหลัก ๆ ที่หยิบยกขึ้นมากล่าวนี้ เป็นบทนำของโลกยุคใหม่ ที่เคลื่อนโลกทั้งมวลออกจากเศรษฐกิจสังคมฐานความรู้-ฐานแรงงาน-ฐานเงินตรา สู่โลกยุคฐานความรู้ นวัตกรรมและความเร็ว ที่จัดปรับให้เกิดโครงสร้างแห่งสัมพันธภาพใหม่ จากสังคมเศรษฐกิจภายใน จนถึงการจัดปรับตัวตนทางภูมิรัฐศาสตร์และภูมิเศรษฐกิจในโลกแวดล้อมยุคใหม่ บนทำเลที่ตั้งทางภูมิศาสตร์ที่ได้เปรียบ หากออกแบบจัดวางได้ถูกที่ถูกทาง โอกาสของประเทศก็จะเปิดกว้างอย่างเหลือเชื่อ แต่ถ้าไร้ศักยภาพ ไม่มีความรู้ ปรับตัวไม่ทัน หมกมุ่นอยู่กับความคิดและตัวตนแบบเดิมๆ ไม่อาจก้าวออกจากสังคมความเห็น สังคมข่าวลือ สู่สังคมข่าวสารและความรู้ ก็ย่อมต้องเผชิญกับวิกฤตและหายนะอย่างไม่อาจหลีกเลี่ยงได้

นโยบายประเทศไทย 4.0 และการสร้างเขตเศรษฐกิจพิเศษภาคตะวันออก ของรัฐบาลนี้ เป็นก้าวที่ขยับปรับตัวมาได้ถูกทิศถูกทางทีเดียว เพียงแต่ภาคปฏิบัติหน้างานในสนามจริง ที่มีภาระกิจแปรแนวคิดขับเคลื่อนให้เกิดรูปธรรมจะมีคุณภาพศักยภาพเพียงใด สามารถชี้ชวนให้ผู้คนเข้าใจ เข้าถึง และเข้ามามีส่วนร่วมมากเพียงใด โอกาสของประเทศก็จะเปิดกว้างมากขึ้นเท่านั้น อย่างไรก็ดีความก้าวหน้าทั้งหลายทั้งปวงขึ้นอยู่กับปัจจัยภายในมากกว่าปัจจัยอื่นใดทั้งสิ้น ซึ่งจะเป็นตัวชี้วัดว่า ผู้คนและบ้านเมืองนี้จะเลือกโอกาสหรือวิกฤต เป็นทางแห่งอนาคตของตน